Sunak smijt met recordbedragen

TIK-TOK: Even was er een klein kriebeltje in de onderbuik, toen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dinsdag plots een persmededeling ging doen. Deal or No Deal? Helaas (voor mij dan) ging het om de Europese verovering van 160 miljoen Moderna-vaccins tegen Covid-19.

De stand van zaken blijft in de onderhandelingen tussen VK en EU nog altijd hetzelfde: een deal is mogelijk, maar de tijd dringt en pijnpunten over staatssteun, visserij en toezicht op de nieuwe deal zijn nog niet uit de weg geruimd.

Deze donderdagavond mag Michel Barnier uit zijn quarantaine, nadat er eerder een coronageval in zijn EU-onderhandelingsteam was vastgesteld. Hij reist zo snel mogelijk naar Londen voor fysiek overleg met zijn Britse collega Frost. Ook Boris Johnson mag na twee weken quarantaine de zolder van Downing Street 10 weer verlaten, waar hij zat na een ontmoeting met een besmet Lagerhuislid.
Wellicht dat de hernieuwde fysieke aanwezigheid van de twee heren voor meer elan zorgt, niemand die het weet. Het Europees Parlement, dat in tegenstelling tot het Lagerhuis een deal moet goedkeuren, houdt er al rekening mee dat er middenin het Kerstreces, op 28 december, een extra vergadering moet worden belegd.

HET GELDKANON: De minister van Financiën, Rishi Sunak, gaf woensdag een toelichting op het huishoudboekje van de Britse staat. Sunak is de rijzende ster binnen de Conservatieve Partij en heeft die status te danken aan het gestuntel van Boris Johnson, maar óók aan het feit dat hij sinds de coronacrisis het geldkanon heeft aangezet. Er zijn honderden miljarden geleend om werknemers te laten doorbetalen en (kleine) ondernemers te ondersteunen. In augustus mochten Engelsen met overheidskorting naar het restaurant, wat de staatskas omgerekend zo’n miljard euro heeft gekost. Terwijl Johnson continu bezig is met brandjes blussen, is Sunak de man die het land draaiende houdt, zeg maar.

Maar die populariteit is natuurlijk niet gratis. De Britse economie krimpt dit jaar met een daverende 11,3 procent, ondanks alle maatregelen. Ter vergelijking: in Nederland wordt 4,2 procent krimp verwacht door het CPB. En om de boel aan de gang te houden, wordt in 2021 ruim 400 miljard euro geleend, het hoogste bedrag ooit in vredestijd. Tegelijk zal de werkloosheid toch flink stijgen en duurt het op zijn minst tot eind 2022 tot de Britse economie weer hersteld is naar pre-coronawaarden. En mocht er geen handelsakkoord komen met de EU, dan zal de weg naar economische groei nog zwaarder worden. De vraag is daarom hoe bestendig Sunaks populariteit is. Want zelfs zijn geldkanon is geen garantie voor stevig herstel, en het geld moet ook een keer worden terugbetaald.

Dat de Conservatieve regering nu al de belofte over ontwikkelingshulp verbreekt (dat krijgt 4 miljard pond minder) en de ambtenarensalarissen komend jaar bevriest, zien sommige commentatoren als een kentering. Het is simpelweg te duur om iedereen tevreden te houden. En bij al te gure tegenwind komt het bezuinigingsspook, dat het land de voorgaande tien jaren zo heeft getraumatiseerd, weer om de hoek kijken. Het spook waarvan Johnson én Sunak hadden beloofd het voorgoed te verjagen.

PRITI MESSY: Stel, je hebt als overheid een code waarin staat dat ministers zich niet intimiderend mogen gedragen tegenover ambtenaren. Vervolgens heb je een minister van Binnenlandse Zaken - Priti Patel - die soms vloekend en tierend de boel aanstuurt. Die zich op het departement luidkeels afvraagt waar iedereen zo „fucking useless” is. De hoogste ambtelijke baas van het departement vertrekt om die reden. Er wordt een onderzoek ingesteld dat het gedrag van Patel bevestigt. Wat doe je dan, als Boris Johnson zijnde? Dan ga je een paar maanden op het rapport zitten, oefen je druk uit op de hoofdonderzoeker en besluit je uiteindelijk dat Patel mag blijven, omdat zij met haar geschreeuw „niet de bedoeling had te intimideren of te kleineren”. In de samenvatting van het rapport, vrijgegeven door de regering zelf, staat dat Patel nu eenmaal „handelingsgericht” is, en „direct”.

Johnson weigerde ronduit de conclusies te onderschrijven van Sir Alex Allen, die juist de naleving van de code moest bewaken. Gelijktijdig met de presentatie van het rapport diende Allen daarom zijn ontslag in. Hier koos de premier er duidelijk voor een loyale hardliner uit de wind te houden. Maar het sterk politiseren van gedragsregels heeft een prijs, zeggen critici. Het ondergraaft het vertrouwen in een eerlijke procedure, nu én in de toekomst. Welke ambtenaar gaat er nog wangedrag aankaarten als dit de uitkomst is?

AKKEFIETJE VAN DE WEEK: Visserij is een van de laatste struikelblokken voor een handelsdeal tussen het VK en de EU. Namens de vier landsdelen onderhandelt Londen met de EU en stelt zich daarbij hard op. Woedend was de Britse minister verantwoordelijk voor de Brexit, Michael Gove, dan ook toen hij erachter kwam dat de Schotse premier Nicola Sturgeon ook een babbeltje met EU-onderhandelaar Michel Barnier had gemaakt over visserij. Het was Gove ter ore gekomen dat er contact op hoog niveau was geweest, waarbij de Schotten de EU het idee hadden gegeven dat er wel te praten viel over ruime toegang tot Britse viswateren na 1 januari. Volgens Gove, die die toegang zo duur mogelijk wil verkopen aan Brussel, heeft Sturgeon daarmee de onderhandelingspositie van het VK ondermijnd.

Het is geen geheim dat Sturgeon iedere gelegenheid aangrijpt om zichzelf zo ver mogelijk van Johnson en zijn regering te plaatsen. Daarbij is de visserij in Schotland van grotere omvang dan in Engeland, waardoor de Schotten natuurlijk wel degelijk een reëel belang hebben. In een gepeperde brief aan Edinburgh - want dit was niet de eerste keer - stelt Gove dat internationale relaties zijn voorbehouden aan Londen en aan niemand anders. Die brief - en het uitlekken ervan - is koren op de molen van Sturgeon. Zij wil voor de aankomende verkiezingen in Schotland, op 6 mei, vol op het onafhankelijkheidsorgel. Wat is er dan een mooier geschenk dan een autoritair mannetje uit Londen dat de Schotten in de hoek komt zetten?

Dr. Catherine Haddon van het Britse Institute for Government over het wangedrag van minister Priti Patel en de weigering van Boris Johnson daar tegen op te treden.