Omdenkverhaal: Mimespelers in het verkeer

Wat doe je als kersverse burgemeester van een van ’s werelds meest criminele en onleefbare hoofdsteden ter wereld waarin het verkeer een uit de hand gelopen chaos is? Het leger inschakelen, het aantal verkeersagenten verdubbelen, hogere boetes uitdelen? Burgemeester Anatanas Mockus deed precies het omgekeerde: hij verving verkeersagenten door mimespelers.

Medio jaren negentig was Bogota een stad in crisis. Armoede, corruptie en misdaad waren overal, het vertrouwen van het publiek in de overheid had een dieptepunt bereikt en het leven in de hoofdstad werd door velen beleefd als een strijd van allen tegen allen. En toen werd filosofieprofessor Antanas Mockus tot burgemeester gekozen.
De stad keek ademloos toe hoe Mockus een serie cruciale mentaliteitsveranderingen realiseerde en de burgers samen leerde leven en verantwoordelijkheid leerde dragen. Laat iemand als Mockus naar de verkeerschaos van Bogota kijken, met zijn honderden verkeersdoden, en hij zoekt het nu eens niet in meer stoplichten of meer politie. Nee, waar hij naar op zoek is, is een oplossing van binnenuit.
Bij Antanas Mockus geen preken, beloningen en straf, maar humor en creatieve en kunstzinnige oplossingen. ‘Verover liever de harten en het verstand van mensen,’ aldus zijn motto. Het genie van de burgemeester, zo werd gezegd, was dat hij inzag dat het schrijven van strengere wetten of het aannemen van meer gewapende politieagenten zinloos zou zijn als je geconfronteerd wordt met een cultuur van wetsovertreders. In plaats daarvan stelde hij de burgers van Bogota in staat zelf voor verandering te zorgen.

Mockus nam zijn toevlucht tot mimespelers. Een groep clowns die met hun grappen en grollen hier een vrachtwagen tegenhouden en daar een bejaarde naar de overkant helpen, en geen houvast bieden aan makkelijk opborrelende irritaties. Clowns zijn nu eenmaal niet serieus te nemen, ze lokken geen agressie uit – ze spiegelen alleen de situatie die ze op straat tegenkomen.
Op een zachte manier laten ze het recht zegevieren. Zelfs notoire verkeersovertreders gaan voor de bijl. Mockus: ‘Als mensen de regels kennen, en daarin worden geprikkeld door kunst, humor en creativiteit, staan ze open voor verandering.’
In zijn eerste ambtsperiode ontsloeg Mockus 3200 verkeersagenten van een berucht corrupt politiekorps en bood hen vervolgens de optie om te worden omgeschoold en weer aangenomen – als mimespelers. Vierhonderd verkeersagenten gingen op het aanbod in en verruilden hun handboeien en wapenstokken voor witte handschoenen en schmink.

Gevaarlijk overstekende voetgangers in Bogota merkten tot hun schrik dat ze op de hielen werden gezeten door clowns die hun haastige stappen nauwgezet kopieerden. Op de trottoirs stonden voorbijgangers er lachend naar te kijken. Andere mimespelers namen roekeloze bestuurders op de korrel.
Elke dag verplaatsten de mimespelers zich door het verkeer en grepen de gelegenheden aan om de strijd en frustraties van automobilisten en voetgangers te dramatiseren. Ze beschimpten auto's die zebrapaden blokkeerden en maakten dan gebaren alsof ze de oversteekplaats opnieuw beschilderden om het bestaan ervan goed te keuren. Ze hielpen oudere mensen oversteken en deden alsof ze auto's die kruispunten blokkeerden uit de weg duwden.
‘Een dubbel pacifistische aanpak,’ aldus Mockus. ‘Mimespelers werken ontwapenend. Ze dragen geen wapens, maar hebben ook geen woorden om op terug te vallen.

Op het eerste gezicht leek het een absurde manier om het verkeer veiliger te maken. Maar geleidelijk aan, door de draak te steken met bestuurders en voetgangers die zich niet aan de basisregels hielden en degenen te huldigen die zich wel aan de regels hielden, slaagden de mimespelers erin om de hele verkeerscultuur van de stad te veranderen en de straten van Bogotá te doordrenken van gezond verstand – of beter gezegd, een gevoel van gemeengoed.
Hij ‘ontwapende’ niet alleen de verkeerspolitie, een onderdeel van het repressieve staatsapparaat dat hij had geërfd (wat op zich al een verbluffende prestatie zou zijn geweest), hij vond het opnieuw uit, zette het op zijn kop. Of zoals Mockus het zelf zegt: ‘Met kunst, humor en creativiteit, is de kans veel groter dat mensen verandering accepteren.’
Auteur: Bart Hommersen
Dit voorbeeld is onderdeel van een artikel over Omdenken dat in het winternummer van het magazine Vruchtbare Aarde is verschenen in december 2023.

Iedere zondag ontvang je een Omdenkverhaal in jouw inbox. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op onze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar [email protected]. Dank je wel.