Omdenkverhaal: Lastige leerling of een expert?

Regelmatig hoor je de term voorbij komen: lastige kinderen. Berthold Gunster heeft er zelfs een boek over geschreven: Lastige kinderen? Heb jij even geluk. Daarin pleit hij om in opvoeding en onderwijs anders naar "lastig" gedrag te kijken. Is bepaald gedrag positief of negatief? Het hangt er maar van af wat je verwacht.
Is een kind heel erg druk? Da’s niet handig als je wilt dat hij rustig een boek leest. Maar misschien wil een kind wel helemaal geen boek lezen. Het is dan ook veel interessanter om te kijken naar de potentiële positieve kant van bepaald gedrag. Wat is de positieve kant van ‘druk’? Misschien is je kind uiterst energiek, extravert en grappig. Wat is daar mis mee? Laat zo’n jongen cabaretier worden. Hoe grappig is een rustige cabaretier?
Elk gedrag, hoe negatief ook, kan in een andere context uiterst positief zijn. Door de positieve kant van gedrag te benoemen, helpen we kinderen zichzelf niet als per definitie ‘lastig’ te zien, maar hun competenties te ontdekken en benoemen. Laten we dat uitleggen aan de hand van een voorbeeld.

Kinderen die in de klas ‘moeilijk’ gedrag vertonen kan je als een bron van problemen zien, maar ook als een bron van mogelijkheden. Een onderwijsbegeleider vertelde ons over de werkvorm die hij heeft ontwikkeld waarbij lastige kinderen als expert worden ingezet.
Wat is zijn aanpak? Als er op een school conflicten zijn tussen een docententeam en een bepaalde klas, vraagt hij aan de directie of ze hem de namen willen geven van de drie moeilijkste leerlingen. Met moeilijk bedoelt hij dat ze kritisch zijn, overal commentaar op hebben en dat ook willen verwoorden. Deze drie leerlingen maakt hij vervolgens tot experts in het veranderingsproces. Vervolgens benadert hij deze leerlingen met de vraag of zij ieder individueel een presentatie willen geven over de vraag: ‘Wat is een goede leraar?’ Hij verzekert hun uiteraard dat hij hen zal steunen en dat ze vrijuit kunnen spreken. Meestal stemmen ze dan zonder problemen in met het experiment.
De onderwijsbegeleider vertelt daarover: ‘De presentaties zijn voor de docenten steevast een openbaring en voor de leerlingen een verademing. In het begin durven ze nauwelijks hun verhaal te vertellen. Je moet je voorstellen: de rollen zijn echt omgedraaid. Het hele docententeam zit in bankjes in de klas te luisteren, voor de klas staat een leerling van veertien, vijftien jaar die bekendstaat als een lastige leerling en die moet dan opeens een serieuze presentatie geven over de vraag wat een goede docent is. In het begin is het dan ook heel spannend, maar als de leerlingen merken dat er echt naar ze geluisterd wordt – de regel is natuurlijk dat er niet in discussie gegaan wordt, het is een presentatie, er mogen alleen achteraf vragen gesteld worden – vatten ze gaandeweg meer moed. Al vrij snel praten ze zonder gêne over het onderwerp; alles wat ze zeggen schrijf ik als een belangrijk punt op het bord.
De inzichten van deze leerlingen betekenen bijna altijd een echte bijdrage aan de docenten over de vraag hoe zij met hun gedrag als docent de kwaliteit van het onderwijs sterk beïnvloeden. Vaak is dat veel sterker dan ze denken, zowel in negatieve als positieve zin. De adviezen van deze “lastige” kinderen zijn voor een team dan ook goud waard.
Ik herinner me met name één meisje, dat een groot effect had. De docenten kenden haar als een stugge, dwarse en stille leerling. Zonder iemand aan te kijken beschreef ze tijdens haar presentatie het belang van respectvol blijven, ook als het gedrag van de leerling daar geen aanleiding toe lijkt te geven. Aan het eind van haar presentatie werd ze verrast met een overdonderend applaus. Het is mooi om te zien hoe trots en rechtop de leerlingen daarna het lokaal uit lopen. Voor het eerst is er echt naar ze geluisterd en hebben ze in plaats van een negatieve een positieve betekenis gehad. Ze voelden zich competent.
Dat verschil in sfeer en houding bij de leerlingen aan het einde van zo’n sessie is voor de docenten misschien nog wel het meest indrukwekkend. Daarna gaan de docenten samen met deze “lastige” leerlingen aan de slag met alle aanbevelingen. Het mooie is dat de leerlingen ook na de sessie geneigd zijn zich als coach en raadgever op te stellen.’

Meer lezen over omdenken in onderwijs en opvoeding? Duik dan vooral eens in ons boek. Dat staat vol met nog veel meer van dit soort inspirerende voorbeelden.

Iedere zondag ontvang je een Omdenkverhaal in jouw inbox. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op onze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar [email protected]. Dank je wel.