WINNAARS en VERLIEZERS: Het moge duidelijk zijn dat VVD en D66 de verkiezingen hebben gewonnen. Uit kiezersonderzoek blijkt dat beide partijen profiteerden van ‘overlopers’ uit respectievelijk CDA en GroenLinks. Maar liefst 11 procent van de CDA-kiezers uit 2017 liep over naar VVD, 6 procent koos voor Sigrid Kaag. De verkiezingsnederlaag is hard aangekomen bij CDA, die maar liefst een kwart van de zetels moest inleveren. Partijvoorzitter Rutger Ploum stapte vrijdag „uit eigen beweging” op. Verliezen kan nog dramatischer: 50Plus levert driekwart van de zetels in, maar van opstappen wil voorzitter Jan Nagel niets weten. Afgelopen zaterdag vond een digitaal partijcongres van de ouderenpartij plaats. „Als ik niet verder mag, zeg me dan wat ik verkeerd heb gedaan!”

Verschillen: Een liberale coalitie is onvermijdelijk, maar het is de vraag hoe toekomstbestendig deze gaat zijn. Voordat de coronacrisis uitbrak, stond VVD op fors verlies in de peilingen; voor D66 gold dat begin dit jaar nog, schrijft Rik Rutten. De liberalen verschillen beduidend van elkaar: cultureel gezien zijn VVD’ers een stuk rechtser dan D66’ers. Die laatste partij wil meer vluchtelingen opnemen (5000 per jaar), VVD is bereid desnoods de grenzen te sluiten bij een volgende vluchtelingencrisis. D66 wil méér Europese samenwerking, VVD wil zéker niet meer Europa.

(Ver)kennis maken: Vandaag en morgen ontvangen verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren de nieuw verkozen lijsttrekkers om de mogelijke coalities te bespreken. Mark Rutte (9.00 uur), Sigrid Kaag (10.00 uur), Geert Wilders (11.00 uur), Wopke Hoekstra (13.00), Lilian Marijnissen (14.00), Lilianne Ploumen (15.00), Jesse Klaver (16.30) en Thierry Baudet (17.30) zullen vandaag, ieder apart vanwege de coronamaatregelen, bij de verkenners op de koffie gaan. Morgen volgt de rest van de nieuw verkozen lijsttrekkers. 

Wie met wie: Hoewel de kiezer overwegend rechts heeft gestemd, is de kans op een rechts kabinet nihil. Toch is een dergelijk kabinet een van de vier mogelijke opties voor het liberale motorblok. Alle vier de opties hebben zo hun voor- en nadelen, schrijft Philip de Witt Wijnen. In de nieuwe aflevering van Haagse Zaken bespreken we wat opviel in de verkiezingscampagne en wat de mogelijke formatiecombinaties zijn.  

WONEN: Topambtenaren lopen alvast vooruit op de formatie. Er bestaat geen twijfel dat de woningmarkt bij de onderhandelingen een grote rol gaat spelen. Uit een rapport van de ministeries van Binnenlandse Zaken, Economische Zaken en Financiën blijkt dat woningcorporaties in 2035 zo’n 24 miljard euro tekort zullen komen. Demissionair minister Ollongren schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat het nieuwe kabinet „een keuze te maken heeft over de maatschappelijke opgaven en de middelen die daarvoor beschikbaar zijn”. In de campagne pleiten veel partijen voor de afschaffing van de verhuurdersheffing, maar Ollongren gaat in haar brief niet verder dan halvering. 

Het s-woord: De afgelopen tijd verschenen maar liefst vier rapporten over de stikstofcrisis. In een rapport van topambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken staat dat het volgende kabinet extra maatregelen moet nemen om de neerslag van stikstof te verminderen. Die maatregelen zijn nodig om „geen onherstelbare schade te laten ontstaan”, schrijven de topambtenaren. Onder meer de veestapel zal er aan moeten geloven. Maar D66 en VVD houden daar andere ideeën op na: de een is voor halvering van de veestapel, de ander is een stuk terughoudender. 

It’s the climate, stupid: Een andere grote opgave bij de formatie-onderhandelingen is het halen van de klimaatdoelen. In plaats van de uitstoot met 40 procent te verminderen, wil een meerderheid van de Kamer een reductie van CO2 van 55 procent, maar de wegen ernaartoe zijn kronkelig en vol zijpaden, zo constateren economen van Rabobank. Uit een analyse van de Volkskrant blijkt dat de oplossingen die worden aangedragen, soms met elkaar in tegenspraak zijn of dat zelfs het paard achter de wagen wordt gespannen.   
 

DUURT LANG: Hoewel de Kiesraad vrijdag de officiële uitslag van de verkiezingen bekendmaakt en daarmee ook het aantal voorkeurstemmen per kandidaat, hebben veel gemeenten hun uitslag al online staan. Maar vrijdag duurt voor veel nerveuze kandidaat-Kamerleden te lang, en dus tellen ze volop de al bekendgemaakte voorkeursstemmen. Allereerst: hoe werken voorkeurstemmen? Om met voorkeursstemmen verkozen te worden, heb je 25 procent van de kiesdrempel nodig. De kiesdrempel is het aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door 150 zetels. 

Stem op een Vrouw: Goed nieuws voor in ieder geval de volgende vrouwen die te laag op de lijst van hun partij staan, zij lijken de Kamer toch te gaan halen: Kauthar Bouchallikht (GroenLinks), Lisa Westerveld (GroenLinks) en Marieke Koekkoek (Volt). Bouchallikht wordt daarmee de eerste Nederlandse volksvertegenwoordiger die een hoofddoek draagt. Koekkoek, de nummer vier van Volt, lijkt beduidend meer stemmen te hebben gekregen dan de nummer drie, Ernst Boutkan. Hij gaf afgelopen vrijdag nog een rondleiding van zijn nieuwe werkplek aan Omroep West. Pijnlijk! „Natuurlijk ben ik teleurgesteld, maar Marieke is een geweldig mens en een aanwinst voor de Kamer.”

GEEN VERSOEPELINGEN: Bij de ministerraad van afgelopen vrijdag pleitte demissionair minister Kaag ervoor om de avondklok er „heel snel af te halen”. Maar daarvoor ziet de rest van het kabinet nog steeds geen ruimte. Gisteren vond het Catshuisoverleg plaats waar naar verluidt weinig discussie was over het opschorten van de versoepelingen, ook de avondklok blijft voorlopig nog van kracht. De besmettingscijfers blijven stijgen. OMT-lid en viroloog Marion Koopmans vertelde zaterdag in radioprogramma Met het Oog op Morgen dat „we echt nog even geduld moeten hebben”. Lichtpuntje: verscherping van de maatregelen lijkt niet aan de orde. 

Hoop doet leven: Vandaag komt het Veiligheidsberaad van de burgemeesters bijeen, morgen de Ministeriële Commissie Covid-19 waarbij dingen nog kunnen veranderen (don’t get your hopes up, de grote lijn is al bij het Catshuisoverleg uitgestippeld). Morgenavond houden Mark Rutte en Hugo de Jonge weer een persconferentie waarin ze de besluiten zullen toelichten. 

WAT WIJ LEZEN: Sociaal wetenschapper Lisanne Wichgers promoveerde op de strafzaken tegen Geert Wilders. Haar conclusie? „Geert Wilders profiteerde in zijn processen van de frames.”

„De boeren moeten niet meer naar het Malieveld, maar naar het Binnenhof”, zei Caroline van der Plas toen ze de BoerBurgerBeweging als politieke partij bij de notaris had ingeschreven. Dat is gelukt, de BBB won één zetel. Wie is Van der Plas en wat wil zij precies?