april 2018

bekijk deze nieuwsbrief in uw browser

Terugblik

Workshop SCATE-project

Op 6 februari organiseerde de KU Leuven een workshop in het kader van het SCATE-project (Smart Computer-Aided Translation Environment). Dit project onderzoekt aspecten van de vertaaltechnologie en het gebruik ervan in de workflow van de vertaler. In de bijdrage van G. Heyman, I. Vulić en M-F. Moens (KU Leuven – LIIR) stond termextractie op basis van meertalige vergelijkbare corpora centraal. Waar men zich vaak baseert op parallelle corpora met nauw overeenstemmende vertalingen, blijkt juist ook de uitgebreidere verzameling van vergelijkbare teksten een vruchtbaar uitgangspunt te leveren voor meertalig terminologiebeheer.
Dergelijke corpusopbouw is onder meer mogelijk via wikipediadocumenten en hun links naar andere talen, via nieuwsartikelen die men opspoort door middel van een identieke publicatiedatum en algoritmes die eigennamen herkennen, via compilatie uit het web enz. In hun presentatie lichtten de onderzoekers op basis van een dergelijk corpus hun werkwijze en resultaten toe voor ‘bilingual lexicon induction’. De techniek om termen met equivalenten in anderstalige teksten te linken, berust op de ontwikkeling van een classifier, een statistisch model met parameters dat labels toekent als juist of fout.
Aan de hand van lexica met al bekende termen wordt het systeem eerst getraind in juiste woordparen. In deze werkwijze worden termen enerzijds weergegeven op woordniveau waarbij de context van woorden wordt vergeleken om te bepalen of er een bijzondere relatie bestaat. Anderzijds wordt een woord op karakterniveau weergegeven en leert het systeem op automatische wijze om karakters te vergelijken. Combinatie van beide niveaus levert aanzienlijk betere resultaten bij het linken van woorden en hun vertaalequivalenten.
Wie er de powerpoint op wil naslaan, vindt hier de presentatie. Een (technisch) artikel beschrijft de computationele onderbouwing van deze aan Machine Learning gerelateerde aanpak.

Tolk- en vertaalcongres

De tweede editie van het Tolk- en Vertaalcongres vond plaats op 9 en 10 maart in het Chassé Theater in Breda. De presentatie van Julia Harvey (Nederlandse Universitaire Talencentra) bracht het terminologische project HOTNeV voor het voetlicht (Hoger Onderwijs Terminologie in Nederland en Vlaanderen). Het onderwijslandschap heeft zich grondig gewijzigd sinds de Bologna Verklaring van 1999. Deze vormde de aanzet voor een gezamenlijk initiatief om een Europese Hoger Onderwijs Ruimte te creëren en daarbinnen een grotere compatibiliteit en vergelijkbaarheid van systemen voor hoger onderwijs na te streven.
Bij de doelstellingen van dit initiatief hebben zich intussen ver buiten de grenzen van de EU al 48 landen aangesloten. Beleid en bijbehorende terminologie worden ontwikkeld in het Engels. Meer bepaald ontwerpt het Tuning Project (2001) de methodologie en de aanpak voor het vernieuwen van de onderwijsprogramma’s. Via Tuning verkrijgt men toegang tot concepten achter de termen en tot de besluiten die al zijn genomen. Bij implementatie en vertaling blijken instellingen, faculteiten en bestuurders echter eigen termen te bedenken.
Vooral de volgende drie basisproblemen doen zich voor. Er zijn veel Engelse opties voor één Nederlandse term en vice versa, wat problematisch is bij vertaling naar het Engels of naar het Nederlands. De vraag is telkens of ze synoniem, gedeeltelijk synoniem en/of contextafhankelijk zijn. Een tweede basisprobleem is de te geringe kennis van de concepten achter de termen. Een voorbeeld is de term ‘graduate’ met de gangbare Brits-Engelse brede betekenis ‘afgestudeerde’, die echter vaak ook veel specifieker wordt gebruikt in de zin van ‘afgestudeerde met een Bachelorgraad’. Een derde, frequent probleem doet zich voor wanneer bestaande Engelse termen anders gebruikt worden in het Nederlands. Een voorbeeld van een ‘false friend’ is ‘valorization’. In Nederlandstalig gebied is vaak het verschil onvoldoende bekend tussen het Engelse ‘valorization’ (‘het te gelde maken van je idee’) en ‘societal impact’ (het te verwachten maatschappelijk effect van je idee).
Het HOTNeV-project is een pilootproject dat streeft naar (h)erkenning van het probleem en de haalbaarheid van een oplossing wil testen via een eerste inventarisatie van termen en een termendatabase.

Nieuws

Terminologiebeheer in 5 stappen

Wie een overzichtelijke workflow wil om terminologiebeheer in een bedrijf te stroomlijnen, kan te rade gaan bij het vijfstappenplan ‘Terminology with ease’ van TermNet. Het plan biedt gratis een uitgebreide samenvatting van een meer omvattende, aan te kopen publicatie. De kern kan u echter hier raadplegen.

Termtest

Termcat, het terminologiecentrum voor de Catalaanse taal, stelt online de enquête ‘termtest’ ook in het Engels ter beschikking om de kwaliteit en terminologische consistentie van een woordenboek of woordenlijst te evalueren. De toelichtingen bij de vragen bieden terzelfdertijd suggesties voor verbetering. De vragen zijn onderverdeeld naar drie invalshoeken: het woordenboek als geheel, termaanduidingen en hun equivalenten, en de definities. Termtest is ontwikkeld als een praktische toetssteen voor wie zelf een terminologische database wil ontwikkelen of als vakdeskundige daarvoor terminologisch advies wenst.

Webinars

SDL heeft gratis webinars online geplaatst over de terminologische basispraktijk. De toepassingsgerichte benadering behandelt de volgende twee thema’s:

Augmented Translation

Technologische ontwikkelingen zouden de positie van terminologietools en de wijze waarop zij het vertaalproces ondersteunen wel eens grondig kunnen wijzigen. In feite zou zelfs het hele vertaalproces waarbij Machine Translation eerst goedkope vertalingen aflevert en de vertaler als post-editor de productieketen sluit, op zekere termijn fundamenteel kunnen veranderen. Deze toekomstige nieuwe werkwijze typeert Arle Lommel in TCWorld in een beknopt overzicht met het trefwoord ‘Augmented Translation’.
De vertaler wordt er opnieuw de centrale spilfiguur die gebruik maakt van technische hulpmiddelen zoals Translation Memories, Adaptive Machine Translation die niet zinsgebaseerd is maar individuele woorden en frases suggereert die de vertaler gebruikt, aanpast of negeert, en Automated Content Enrichment. Deze laatste verbindt tekstinhoud van de vertaling contextgebonden met online informatiebronnen. De volgende generatie van hulpmiddelen voor terminologiebeheer zou daarbij niet zozeer op top-down definities zijn gebaseerd maar de praktische toepassing van termen documenteren.

Machine Translation. What language Professionals Need to Know

BDÜ Fachverlag publiceerde in 2017 een interessante bundel over Machine Translation (MT) onder redactie van Jörg Porsiel. Het boek bevat ook een terminologische bijdrage van Christian Eisold: The Role of Terminology in Machine Translation. Een recensie vindt u hier.

Routledge Handbook of Lexicography

Bij Abingdon-New York verscheen in 2018 het Routledge Handbook of Lexicography onder redactie van P.A. Fuertes-Olivera. Dit naslagwerk stelt uiteraard het lexicografische vakgebied centraal. Hoewel de titel wellicht anders doet vermoeden, biedt het ook interessante bijdragen voor de verwante discipline van de terminologie. We noteren:

Terminology Management for Translation Memories

In het kader van het Online Master Program in Terminology kondigt de Universitat Pompeu Fabra (Barcelona) de module Workshop III aan: Terminology Management for Translation Memories. Meer informatie vindt u hier.

21ste EAMT-conferentie (European Association for Machine Translation)

Van 28 tot 30 mei 2018 vindt in Alicante (Spanje) de 21ste editie plaats van EAMT. Het definitieve programma was bij het opstellen van deze nieuwsbrief nog niet bekend maar terminologische onderwerpen staan beslist op het verlanglijstje van de ‘call for papers’. Welkom zijn onderzoeksverslagen over taalkundige bronnen voor MT zoals terminologiemateriaal, en gebruikerservaring over de integratie van terminologische glossaria als MT-bronnen.

Tools en bronnen

Zoeken in Google Chrome

Wie tijdens (ver)taalwerk geregeld dezelfde woordenboeken of termenlijsten moet raadplegen, kan via de browser Google Chrome (de huidige versie 64 van 13 februari) het zoekwerk naar trefwoorden handig versnellen. Het principe is dat men - geheel in de adresbalk - een gemakkelijke, zelf bedachte snelcode invult (bijvoorbeeld ‘nf’ voor de Nuffic Glossary met onderwijstermen), vervolgens op de spatiebalk drukt, en de zoekterm invult. Aanslaan van de entertoets toont dan meteen de beschikbare informatie in de betreffende bron op het scherm. Om dit mogelijk te maken zijn eenmalig slechts drie eenvoudige stappen nodig waarbij men in feite een aangepaste zoekmachine aanmaakt. Het principe wordt hier uiteengezet maar toegepast op bovenstaand Nederlandstalig voorbeeld volstaan de volgende stappen:
1. Ga naar de gewenste website (bijvoorbeeld voor Nuffic Glossary) en zoek er een willekeurig woord op, bijvoorbeeld ‘accreditatie’.
2. Klik in de adresbalk op de rechtermuisknop. Er opent zich nu een menu; klik hier onderaan op ‘Zoekmachines bewerken’. Op het scherm dat zich opent, klik ‘toevoegen’.
3. Op het volgende scherm, krijgt men drie vakken in te vullen: zoekmachine (in dit geval bijvoorbeeld: nuffic), zoekwoord (in dit geval bijvoorbeeld: nf) en ‘URL met %sipv.zoekterm’ (in dit geval was de URL met onze zoekterm ‘accreditatie’: https://www.nuffic.nl/en/study-and-work-in-holland/dutch-education-system/nuffic-glossary/accreditatie ). We vervangen dus het woord accreditatie door %s, wat oplevert: https://www.nuffic.nl/en/study-and-work-in-holland/dutch-education-system/nuffic-glossary/%s Klik vervolgens nog op toevoegen.
Het volstaat nu om tijdens (ver)taalwerk in de adresbalk de letters nf in te tikken. Druk vervolgens op de spatiebalk en Google Chrome meldt nu: Zoek op nuffic.nl, gevolgd door een verticaal streepje. Vul de gewenste zoekterm in achter het verticale streepje, bijvoorbeeld het woord academicus, druk op enter en de gevraagde informatie wordt aangeboden. Dezelfde werkwijze kan men toepassen voor andere woordenboeken, woordenlijsten enz. die men geregeld gebruikt, bijvoorbeeld door gb in te vullen voor Groene Boekje.

Thesaurus Zorg en Welzijn

Aanvullingen van het termenbestand zijn gemeld voor de Thesaurus Zorg en Welzijn (TZW) van Stichting Stimulansz, een trefwoordenbestand met intussen meer dan 40.000 termen. Supplementen kan men hier raadplegen. Ook in april zijn weer supplementen toegevoegd.

De Financiële Begrippenlijst

Na verdere updates in de loop van 2017 is de hoeveelheid termen in de Financiële Begrippenlijst sinds het laatste jaaroverzicht gestegen tot meer dan 18.000. De begrippen beslaan een zestigtal thema’s. Een lijst met nieuwe en actuele begrippen uit 2017 vindt u op deze webpagina. Recent in 2018 is ook een nieuw thema toegevoegd met een verzameling termen gerelateerd aan cryptomunten zoals de Bitcoin.

Trump-termen

In de media krijgt de VS-president Trump doorgaans ruime aandacht. Ook in terminologisch opzicht gaat zijn presidentschap niet ongemerkt voorbij. De Financiële Begrippenlijst verzamelt, definieert en documenteert de vooral financieel-economische termen die verband houden met de presidentskandidaat/president Trump en zijn beleid. Een overzicht vindt u hier.

Agenda