ALL EYES ON URSULA: Het is niet dat Ursula von der Leyen sinds haar aantreden eind 2019 nu het meest soepele startjaar  had. Maar de afgelopen weken kwam ze wel ongemeen zwaar onder druk te staan. Overal gonst het van de kritiek, maar het is goed om onderscheid te blijven maken waarin die uiteenvalt:

• Allereerst is er het trage vaccinatietempo in Europa, dat volgens critici een gevolg zou zijn van een slechte onderhandelingsstrategie door de Europese Commissie – te traag en te goedkoop. Die kritiek bijt, want het zet de meerwaarde van Brussel voor gewone Europeanen zwaar onder druk. Een veelgehoord tegenargument dat het zonder een gezamenlijke Europese strategie nóg slechter zou gaan, is bovendien ook niet zo sterk. Tegelijk staat helemaal niet vast dat Europa hier echt faalt: de campagnes komen pas net op stoom, er komt volgens de planningen later dit jaar een stortvloed aan vaccins deze kant op en er zijn voldoende andere rijke landen die moeizaam uit de startblokken komen. 
   
• In reactie op de vaccinkritiek en vooral het conflict met AstraZeneca, legde de Europese Commissie exportrestricties op. Volgens sommige EU-ambtenaren goed verdedigbaar: ook de VS en het VK hebben vergelijkbare regels en het is de enige manier fabrikanten aan hun afspraken te houden. Maar internationaal hebben de maatregelen wel tot felle kritiek geleid. En pikant was vooral de snel gecorrigeerde fout rond de Ierse grens, die door het Verenigd Koninkrijk inmiddels volop wordt uitgebuit. 
   
• Tenslotte is er de kritiek op VDL persoonlijk. Niet alleen omdat ze eindverantwoordelijk is, maar ook omdat haar centralistische stijl al langer onder vuur ligt en volgens critici de huidige crisis verergert. In reactie sprak de voorzitter vorige week met Europarlementariërs, gaf ze interviews aan allerlei Europese kranten en publiceerde ze dit weekend nog een opiniestuk in de Frankfurter Allgemeine Zeitung. 

BERLAYMONT BLUES: Onder zowel Europarlementariërs als in de lidstaten is er nog steun voor VDL, dus in gevaar is haar positie zeker niet. Maar ze heeft wel krasjes opgelopen. Bovendien beïnvloedt de storm van de afgelopen weken ook de stemming in de Commissieburelen. „Leuk is anders”, verzucht een EU-ambtenaar. Tot voor kort kon men nog trots terugkijken op een periode van hard werken en successen oogsten, nu is er opeens vooral kritiek. „Het heeft wel invloed op de moraal”, zegt een ander. VDL er nu dus ook voor zorgen dat ze binnen haar eigen club weer alle neuzen dezelfde kant uit krijgt.

Vaccinvaart: De gemiddelde Europeaan zal niet wakker liggen van ‘artikel 16’ of hoe groot de persoonlijke kring van VDL is: die wil gewoon snel een vaccin om weer naar de kroeg te kunnen. Voor het wegnemen van de kritiek hangt alles dus af van het opvoeren van de vaccinstroom. Makkelijk is dat niet: productieprocessen zijn uiterst kwetsbaar en overal op de wereld is de vraag vele malen groter dan het aanbod.

Franse slag: Als iets in Brussel aandacht en urgentie krijgt kun je hiervan ook zeker zijn: Thierry Breton komt zich er ook mee bemoeien. En dus staat de Franse EU-commissaris sinds afgelopen week aan het hoofd  van een nieuwe ‘vaccin-taskforce’, die samen met de industrie aan het opvoeren van de productie moet gaan werken. Alles ligt op tafel, dus óók de ‘nucleaire optie’ waarmee Brussel farmaceuten kan dwingen om hun patenten te delen. Maar een ambtenaar benadrukt dat dit echt bijzonder onwaarschijnlijk is. „Het heeft ook weinig zin, want de ‘bottle necks’ zijn niet de licenties, maar de productiecapaciteit.” Maar als drukmiddel zal het voorlopig nog wel even blijven rondzingen.

Vragenuurtje: Europarlementariërs zullen VDL er woensdag, als ze naar het EP komt, ook naar vragen. PvdA-MEP Mohammed Chahim wil vooral weten: „Weten we zeker dat we creatief genoeg zijn om iedereen die kan helpen met de productie hierbij ook te betrekken? Ook voor de vaccins die er nog aankomen, bijvoorbeeld van Janssen. En stel het Russische vaccin Spoetnik wordt goedgekeurd: kunnen we dat hier dan ook gaan produceren?” CDA’er Esther de Lange dringt aan op meer transparantie, ook over de leveringen: „De Europese Unie heeft miljarden gestoken in het onderzoek naar en de productie van vaccins – om levens te redden. Waar is dat geld gebleven? Deze multinationals moeten nu over de brug komen.”

FROM MOSCOW WITH...: De verwachtingen waren al matig, maar EU-buitenlandchef Josep Borrell slaagde er vrijdag zowaar in zijn bezoek aan Moskou nog net iets gênanter te maken dan critici vreesden. De persconferentie was op z’n best een opmerkelijk schouwspel, waarin Borrell onder andere het Spoetnik-vaccin prees terwijl de Russische minister Sergei Lavrov de EU fel de maat nam. De Spanjaard werd ondertussen door Russische journalisten met alleri ongemakkelijke vragen geconfronteerd. Tijdens de daaropvolgende lunch moest Borrell er via een tweet achter komen dat drie Europese diplomaten uitgezet zouden worden. 

Hoe vond je het zelf gaan? Op die vraag kwam gisteren het antwoord in de vorm waarin Borrell het liefst communiceert: de blogpost. „Very complicated”, noemt de Spanjaard zijn trip terugblikkend, onder meer door de „aggressively-staged press conference”. De reis moest een voorbereiding zijn op het gesprek dat EU-leiders in maart weer zullen voeren over de Europese omgang met Rusland. Maar veel makkelijker heeft Borrell die discussie met zijn bezoek niet gemaakt.

Kraan dicht? Dat de relatie met Rusland alleen maar lijkt te verslechteren, voert de druk op Duitsland steeds verder op om de omstreden aanleg van de gaspijplijn Nord Stream 2 te staken. Vooralsnog lijkt de Bondsregering daar alleen allerminst toe bereid. Onze nieuwe Duitsland-correspondent Nynke van Verschuer (volg haar ook op Twitter!) bericht vanuit Berlijn:

„De resterende Duitse voorstanders van Nord Stream 2 blijven erop hameren dat de pijplijn een ‘commercieel’ project is. Een project dat, zoals minister van Economie Peter Altmaier (CDU) deze zondag in ‘Bild am Sonntag’ nog maar eens benadrukte, niet verward moet worden met de Duitse of Europese inzet voor mensenrechten, bijvoorbeeld de rechten van de Russische oppositieleider Alexej Navalny. 

Deze zaterdag werden de werkzaamheden aan de pijpleiding door de Oostzee hervat. Er resteren nog ongeveer 150 kilometer tot de eindbestemming, Lubmin nabij Greifswald aan de Mecklenburg-Vorpommernse kust. Ook de minister-president van Mecklenbrug-Vorpommern is een fervent voorstander van de pijpleiding. Begin van het jaar riep zij een stichting in het leven, ‘Stiftung Klima- und Umweltschutz MV’, een stichting voor milieu en klimaat dus. De deelstaat stopt er zelf 200.000 euro in; Nord Stream 2 N.V. doneert 20 miljoen euro. Voordat de stichting zich wijdt aan milieu en klimaat, is het doel ervan het afbouwen van de pijpleiding, en het afschermen van bedrijven die meewerken aan het project en die daarom Amerikaanse sancties boven het hoofd hangen.”

VORIGE WEEK MISSCHIEN GEMIST:

- Vertrouwt Von der Leyen niet op een te klein kringetje om haar heen? Na een reeks inschattingsfouten groeit de kritiek op de voorzitter van de Europese Commissie.

- Een nieuwe studie toont aan: het Russisch coronavaccin Spoetnik V is zeer effectief. Andere vaccins zijn schaars. Toch is snelle toepassing van Spoetnik in de Europese Unie niet waarschijnlijk.

- Keren oude handelstijden terug voor de EU met een nieuwe Amerikaanse president? Mwah: voor de wereldhandel is Biden een Trump met manieren.

- De verwachtingen rondom een premierschap van de ex-baas van de Europese Centrale Bank zijn hooggespannen. Is Super Mario Italiës redder? 

- In Slowakije wordt op corona getest tot de bevolking er eelt in de neus van krijgt. Maar helpt het ook?

- Thuiswerken lijkt een blijvertje. Voor grensarbeiders en werkgevers kan dat gevolgen hebben voor belasting en sociale zekerheid.