NRC

WAAR IS DE RUTTE-DOCTRINE? Begin dit jaar konden CDA’ers er niet over ophouden: de ‘Rutte-doctrine’. Die zou staan voor Mark Ruttes (VVD) gewoonte om zoveel mogelijk informatie achter te houden en zou een hoofdrol hebben gespeeld in de Toeslagenaffaire. De laatste weken horen we die term niet meer. Hoe dat komt? Rutte heeft de CDA-campagne met een slimme truc ontmanteld, schrijven collega’s Petra de Koning en Enzo van Steenbergen vandaag. De allereerste keer dat Rutte ministers bij elkaar haalde in het Catshuis om over de Toeslagenaffaire te praten, een paar dagen voor het Kerstreces, kondigde Rutte aan dat hij vanaf nu zo veel mogelijk openbaar zou maken. Te beginnen met álle notulen over de Toeslagenaffaire. CDA-lijsttrekker en minister van Financiën Wopke Hoekstra zou het vast geen goed idee vinden dat de notulen naar buiten zouden komen, want dan zou Pieter Omtzigt zien wat er allemaal over hem is gezegd – ook door CDA-bewindspersonen. Toen dat daadwerkelijk zo uitpakte, werd Rutte boos: hoe zat het dan met die Rutte-doctrine waar Omtzigt en andere CDA’ers niet over uitgepraat leken te raken? Sindsdien heeft Hoekstra de term nauwelijks meer gebruikt.

TV-CAMPAGNE: De eerste stemmen zijn al uitgebracht. Naast de duizenden poststemmen zijn vandaag de eerste stemlokalen opengegaan. Tegelijkertijd volgen nog belangrijke campagnedagen tot de ‘grote’ verkiezingsdag van woensdag. Zo kruisen de lijsttrekkers nog twee keer de degens in een tv-debat. Vandaag doen ze dat in EenVandaag, waar in totaal drie een-op-eendebatten worden gehouden: Sigrid Kaag (D66) debatteert met Jesse Klaver (GroenLinks), Wopke Hoekstra (CDA) staat tegenover Lilianne Ploumen (PvdA) en Mark Rutte (VVD) treft wederom Geert Wilders (PVV).

IDEALE TEGENSTANDER: Dat laatste tv-debat(je) – Rutte vs. Wilders – werd al afgelopen donderdag een keer uitgevochten onder leiding van Jeroen Pauw en staat dinsdag weer op de agenda in het NOS-slotdebat. Dat is vooral goed nieuws voor Rutte, die tegenover zijn favoriete tegenstander staat. „Hij kan wegblijven bij inhoudelijke kritiek en zichzelf neerzetten als wijze, stabiele leider. Een ideaal scenario voor hem”, zegt opinieonderzoeker Peter Kanne van I&O Research. Wil je weten wat onze tv-recensent vindt van alle andere tv-debatten? Luister dan naar deze aflevering van de NRC-podcast Haagse Zaken, die tot en met woensdag dagelijks vanaf de redactietafel wordt opgenomen.

DE VIJF MELOENEN VAN RUTTE IV: Soms liggen de standpunten van partijen zo ver uit elkaar dat ze tijdens de coalitieonderhandelingen, in de woorden van ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers, een „meloen moeten slikken”. De meloenen voor de komende onderhandelingen dienen zich ook al aan. NRC zette vijf hete hangijzers (dan wel grote meloenen) op een rij:

Het gaat in de campagne nauwelijks over Europa, terwijl daar de komende tijd belangrijke beslissingen genomen moeten worden over bijvoorbeeld steunpakketten en migratie.
De Toeslagenaffaire speelt een rolletje in de campagne, maar over de grote hervormingen van de Belastingdienst gaat het amper.
Elke partij wil meer woningen bouwen, maar over welke keuzes daarbij gemaakt worden, verschillen de partijen sterk. Ook daarover horen we ze deze campagne maar weinig. De belasting op werk is bijvoorbeeld relatief hoog en op vermogen laag, wat het herstel van de economie schaadt, zo concludeerden economen. Hoe gaan partijen dat aanpakken?
Dat Hoekstra de WW-uitkering wil verkorten, weten we inmiddels wel, maar de arbeidsmarkt behoeft veel meer hervormingen: een commissie onder leiding van oud-topambtenaar Hans Borstlap deed 47 aanbevelingen. Hoe gaan partijen bijvoorbeeld het gat tussen flex en vast verkleinen?
En het gaat deze verkiezingen wel een beetje over klimaat, maar je zou je kunnen afvragen: heeft de kiezer door dat daar de komende jaren ook cruciale knopen worden doorgehakt?

DÉ LIJST: Die formatie wordt overigens nu al voorbereid door de ambtelijke top, schrijft NRC-columnist Tom-Jan Meeus. In die voorbereidende fase worden belangrijke politieke beslissingen genomen. „Elk ministerie weet: dit is het moment om zaken te doen, stelt een oud-formateur. Bij de formatie wordt namelijk gebruikgemaakt van een lijst van mogelijke maatregelen, die door ambtenaren werden opgesteld en die alvast werden doorgerekend. Als je iets voor elkaar wil krijgen, weten ministeries, moet je op die lijst komen te staan.

LEIJTEN VS. OMTZIGT: Als het gaat over het boven water krijgen van de Toeslagenaffaire, worden twee strijdvaardige Kamerleden in één adem genoemd: Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP). Benieuwd dus of de slachtoffers van de affaire hun inzet in het stemhokje belonen. NRC hield een mini-enquête onder gedupeerde ouders, die we ruim een jaar volgen. Fatma Simsek uit Winterswijk zegt het nog niet te weten. „Ik zal een muntje moeten opgooien; ze zijn me even veel waard.” Rotterdammer Joe ten Cate kiest voor Leijten. Hij heeft ook veel respect voor Omtzigt, maar kijkt naar de partij. „De SP ging direct achter de slachtoffers staan, het CDA niet.” Leijten kan ook op de stem rekenen van Claudia Kloppenbörg uit Gouda en Janet Ramesar uit Den Haag. Ze waarderen het dat de SP zich hard maakt op andere terreinen die ze belangrijk vinden: de zorg, armoede, de woningmarkt. Dulce Goncalves uit Berkel en Rodenrijs verspreidt een zelfgemaakte digitale banner onder vrienden en familie. Boodschap: ‘Stem op Renske Leijten’. „Zij heeft het verschil gemaakt voor tienduizend ouders.” Slotsom van deze niet-representatieve steekproef: Leijten-Omtzigt 4,5-0,5.

SMAK GELD: De CDA-campagne gaat niet van een leien dakje, ondanks dat de partij flink veel geld uitgeeft. Lijsttrekker Hoekstra was volop in de reclameblokken op tv te zien met zijn campagnefilmpje, waarin hij al schaatsend over een vaartje filosofeert over hoe Nederland eruit zou moeten zien. Die winterdag was een drukke filmdag voor de CDA-ploeg, blijkt uit posts op sociale media: er werden zes verschillende versies van het schaatsfilmpje gemaakt, allemaal voor een andere doelgroep. Op Facebook en Instagram worden die filmpjes gericht verstuurd naar bijvoorbeeld ondernemers (met een eigenaar van een koek-en-zopietent in een bijrol) of naar ouderen (met een ouder echtpaar als supporters van Hoekstra) gestuurd. In totaal gaf het CDA de afgelopen drie maanden ongeveer een half miljoen euro uit op de grote platforms, véél meer dan de concurrentie. Dat geld ging niet alleen maar Hoekstra, maar ook aan Lucille Werner (nummer tien op de lijst) werden tienduizenden euro’s uitgegeven.

1 JULI: Voor 1 juli zou elke volwassen Nederlander een eerste prik gehad kunnen hebben. Tenminste, als de leveringen niet tegenzitten, zei minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) erbij. Maar hij heeft die datum nu al zo vaak genoemd dat die disclaimer soms even wegvalt. De eerste tegenvallers dienen zich al aan: ook in Nederland wordt het vaccineren met AstraZeneca stopgezet, omdat moet worden uitgezocht of het vaccin misschien bijwerkingen heeft. Vorige week doken er ook al productieproblemen op bij Janssen, waarmee miljoenen mensen gevaccineerd moeten worden. Hoe vaak gaan we de datum van 1 juli nog horen?