Er was eens… Flipje uit Tiel, Van Nelles Piggelmee, Cora van Mora, het Blue Band-meisje en het Drostemannetje. Er was eens een wereld waar de Bokma altijd koud staat, melk de witte motor is en Paturain altijd fijn. Waar de zon altijd schijnt en de mensen tevreden zijn. Er was eens een wereld vol voedselreclames, maar leefden de mensen daar ook lang en gelukkig?

Met de enorme toename van de reclames in de tweede helft van de twintigste eeuw groeide ook de argwaan. Consumenten voelden zich steeds meer gemanipuleerd en eisten meer controle. In 1964 zag de Nederlandse Reclame Code daarom het licht om het vertrouwen van de consument te herstellen.

De Nederlandse Reclame Code (NRC) bestaat dit jaar 60 jaar. De code bestaat uit een algemeen deel en een aantal codes gericht op specifieke branches. Zo duiken wij vaak in de Reclamecode voor Voedingsmiddelen en de Kinder- en Jeugdreclamecode.

Maar meestal hoeven wij niet verder te kijken dan artikel 2 en artikel 8 van de NRC. Deze artikelen worden al veelvuldig overtreden: Art 2 zegt dat reclame in overeenstemming dient te zijn met de wet, de waarheid, de goede smaak en het fatsoen. Art 8 zegt dat reclame niet misleidend mag zijn. Misleidend is elke reclame die gepaard gaat met onjuiste informatie of voor de gemiddelde consument onduidelijk of dubbelzinnig is.

Door de Reclame Code voor Voedingsmiddelen, (RVV) is de voedingsindustrie ontsnapt aan wettelijke maatregelen, die de overheid toentertijd van plan was in te voeren. De vier deelnemende partijen zijn de reclamemakers, media, adverteerders en de consument. Zij vormen ook samen de Reclame Code Commissie (RCC) en waken zo over de naleving van deze regels. Echter, de consument heeft een veel minder zware stem dan de andere drie. Zo mag deze vertegenwoordiger geen voorstellen doen om de code te aan te scherpen. Dat mag alleen de industrie. En nog erger: in de Reclamecode voor voedingsmiddelen is de consumentenpijler helemaal niet vertegenwoordigd. De slager keurt dus zijn eigen vlees.

Momenteel wordt er jaarlijks alleen al meer dan 1,5 miljard euro aan voedselreclames besteed door de industrie, zo heeft onderzoeksbureau Panteia becijferd. Dit geld gaat grotendeels naar marketing voor ongezonde voedselproducten, maar daar doet RCC bar weinig aan. Wel moet de RCC zich buigen over de vele klachten die consumenten, bedrijven en organisaties indienen over vermeende overtredingen.

De NRC bestaat dit jaar 60 jaar: een geschiedenis met een goede afloop? Helaas is er geen reden tot juichen. Want al zo lang als Foodwatch Nederland bestaat, en dat is dit jaar 15 jaar, hebben we talloze klachten moeten indienen en worden consumenten niet voldoende beschermd. Vorig jaar behandelde de RCC in totaal bijna 5.000 klachten!

Voor deze zomerserie hebben we onze geschiedenis met de RCC eens op een rijtje gezet. Wat bleek? We hebben in 15 jaar tijd bijna 200 klachten ingediend! Een feestje? Meer een koude kermis! 

Waar gingen onze klachten zoal over? We hebben talloze klachten ingediend tegen kindermarketing voor ongezonde voedingsmiddelen die vaak nog bekende kinderidolen op de verpakking hadden; tegen zogenaamde volkorenproducten die niet 100% volkoren bleken te zijn; tegen mierzoetje producten met ‘no added sugar’ op de voorkant van de verpakking; tegen voedings- en gezondheidsclaims op watertjes met aloë vera die je haar glanzender moeten maken, maar vooral laxerend werken. En, als klap op de vuurpijl, tegen de fastfoodreus McDonald’s, die beweerde dat zijn frietjes alleen uit aardappel en een snufje zout zouden bestaan, maar even de dinatriumdifosfaat en dextrose vergat te vermelden. De RCC gaf ons in bijna alle gevallen gelijk.

Hoewel we onvermoeibaar klachten blijven indienen en de RCC onze aantijgingen keer op keer serieus neemt, wordt het toch echt tijd om wakker te worden en te zorgen voor structurele oplossingen.

Dat zelfregulering zou werken, zoals de overheid maar blijft volhouden, is een mythe, een sage en een sprookje ineen. Dat lieten wij ook zien met ons rapport: 'Beteugel het reclamemonster'. Wat moet er dan wel gebeuren? Maak een einde aan de RCC, maak een wet tegen kindermarketing en bestraf misleiding! Zo leven we nog lang en gelukkig. The end!

Met vriendelijke groeten,

Juke Fluitsma, campaigner

P.S.: Je kunt je voorstellen dat al deze zaken tegen misleidende of onjuiste reclame geld kosten. Foodwatch neemt geen geld aan van de overheid of van bedrijven uit de voedselindustrie. Alleen dankzij donaties vanuit onze achterban kunnen wij ons werk doen. Een donatie doen kan eenvoudig via deze link. We zijn je ontzettend dankbaar!