| Goedemorgen! Het terugtreden van Lodewijk Asscher plaatst zowel het kabinet als zijn eigen PvdA in een lastige positie. Er gloort hoop voor Knops in het verhuizingsdossier van de Tweede Kamer. En wat is nou precies de Rutte-doctrine? |
OGENSCHIJNLIJK ONVERMIJDELIJK: Niet óf, maar hoe het kabinet valt lijkt de vraag. Half 10 ministerraad. Met de ernst van de kinderopvangtoeslagen heeft het nu niet zo veel meer te maken: het gaat erom dat de coalitie er zonder kleerscheuren uitkomt. En dat is door de terugtrekking van Lodewijk Asscher als PvdA-lijsttrekker nog lastiger geworden, analyseert onze Guus Valk.
Dat zit zo: Zolang Asscher er nog zat, konden Rutte en andere betrokken bewindslieden naar hém wijzen: waarom wij wel, en hij niet? Dat kan niet meer. Sterker: nu is het juist Asscher die een veel groter gebaar maakt. Ook al valt het kabinet, Wopke Hoekstra (CDA) en vooral Mark Rutte (VVD) zullen hun lijsttrekkerschap niet opgeven, en dat zal hun in de campagne worden aangewreven. En dat gaat verder dan de toeslagenaffaire: de VVD staat er uitstekend voor in de peilingen, maar de nalatenschap van Rutte II – flinke bezuinigingen, een harde fraude-aanpak, een afstandelijke overheid – zal de premier steeds meer achtervolgen.
De hoop: „Het zou Rutte III sieren om het debat af te wachten en pas daarna zelf de conclusie te trekken of dat aan de Kamer over te laten”, schrijft NRC in het hoofdredactioneel commentaar. „De gedupeerden verdienen het dat hun leed niet verwordt tot een schaakspel, waarbij louter wordt gelet op wie de beste poppetjes overhoudt voor de verkiezingscampagne. Het is beter als politici in het openbaar, in de Tweede Kamer, verantwoording afleggen voor hun rol en daar dan de consequenties van dragen.”
De realiteit: Rutte belde gisteravond lange tijd vanuit het Torentje, terwijl alle coalitiepartijen hun eigen standpunt bepaalden. Vandaag moet het gebeuren, als het kabinet bijeenkomt voor de ministerraad. Daar zal Rutte een rondje maken over de toeslagenaffaire en wat de coalitiepartijen daarvan vinden, zo is de verwachting. Dan valt de beslissing, waarna alleen de tekst nog ingestudeerd hoeft te worden. |
|
|
|
LO AND BEHOLD: Het vertrek van Asscher, aangekondigd in een Facebookfilmpje dat hij gisterenochtend online zette, kwam – ook voor velen in de PvdA – als een verrassing. Het leek hem vanwege „de discussie over mijn rol op dit moment” geen goed idee meer als hij de partij zou leiden. Hij was al door het stof gegaan, maar de kritiek van binnen en buiten de partij over zijn rol in de toeslagenaffaire was niet verstomd. Dat bleek wel uit de voorbereiding op het partijcongres, dat gisteren had moeten beginnen. Een derde van de PvdA-leden steunde een motie van wantrouwen tegen Asscher. Een ‘motie van steun’, ondertekend door tal van partijprominenten, zestig procent van de voorstemmen. Nog zo’n statistiek: volgens een EenVandaag-peiling vond een meerderheid van PvdA’ers Asschers vertrek terecht – terwijl slechts een minderheid vond dat het kabinet moest vallen.
Wie nu? Een logische opvolger heeft Asscher niet. Publiekslievelingen Frans Timmermans en Ahmed Aboutaleb zouden allebei zijn gebeld en allebei hebben aangegeven niet beschikbaar te zijn. Vooral de vrouwen aan de top van de voorlopige lijst zijn daarom kansrijk, schrijft PvdA-volger Mark Lievisse Adriaanse: de nummer twee, Kamervoorzitter Khadija Arib en de nummer drie, Lilianne Ploumen. Ploumen kan vanwege haar ervaring als Kamerlid én minister op waardering rekenen. En ze heeft ambitie: eind vorig jaar vertelde ze grappend in de Volkskrant dat na het kabinet-Asscher I de tijd zou aanbreken voor het kabinet „Ploumen I”. |
|
|
|
| VIRALE ZAKEN: Er zijn nieuwe sterftecijfers: in 2020 overleden in Nederland 15.164 meer mensen dan verwacht, een ongekend hoog aantal (in absolute en relatieve zin) sinds de oorlog. De Britse virusvariant blijkt niet alleen bij kinderen, maar bij alle leeftijdsgroepen besmettelijker. Huisartsen krijgen geen voorrang bij het vaccineren, liet De Jonge gisteren in een hoogoplopende ruzie met de huisartsenbond weten. En in de EU vaccineert Nederland nu als één na traagste. |
|
|
|
ACHTER GESLOTEN DEUREN: De Rutte-doctrine: het woord bekt zo lekker dat het binnen twee maanden zijn weg heeft gevonden van de parlementaire verhoren over de toeslagenaffaire naar de campagne. Vreemd genoeg klaagde de onderzoekscommissie er in het eindrapport wel over, maar werd het begrip nooit helder gedefinieerd. Rutte zelf zegt het zo: „Voordat besloten is ‘dit gaan we doen’, vind ik het heel belangrijk dat mensen onderling in veiligheid kunnen discussiëren.” Als ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ van ambtenaren later openbaar worden, zo redeneert de premier, kunnen mensen zich wel eens gaan inhouden en dingen verzwijgen.
Een breder patroon: Maar onder die dekmantel wordt van alles weggemoffeld, zeggen Tweede Kamerleden. Neem de Catshuissessies over de coronacrisis, die Rutte ook beschouwt als „intern beraad”. Daar zijn geen notulen van. En het is deel van een breder patroon, zeggen Kamerleden: memo’s over de dividendbelasting die laat opduiken, ministers die gevoelige opmerkingen op post-its schrijven zodat ze die er tijdig weer af kunnen trekken, de opkomst van ministeriële commissies waarin alles staatsgeheim is. Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans onderzocht hoe vaak het kabinet de Kamer de afgelopen twintig jaar onjuist of onvolledig informeerde. In de tien jaar onder Rutte was dat ruim anderhalf keer zo vaak als daarvoor.
|
|
|
|
| VERHUISKIFT: Ze willen niet, ze willen niet, ze willen niet – maar ze gaan waarschijnlijk toch. In het nieuwste debat over de verbouwing en verhuizing van het Binnenhof barstten Tweede Kamerleden opnieuw van de vragen en irritaties. Maar bij staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken, CDA) begint de hoop te groeien dat hij na steeds nieuw uitstel eindelijk werk kan maken van de renovatie. De Tweede Kamer heeft immers al jaren geleden haar akkoord gegeven. En zolang hem geen officieel halt wordt toegeroepen, kan hij de verbouwing gewoon doorzetten. Haast is wel geboden: in de komende weken moet Knops de sleutel van het tijdelijke onderkomen zien te overhandigen aan Kamervoorzitter Arib, die dat tot nu toe afwees. |
|
|
|
| KROONJUWELEN: Toen de koning(in) in 2012 voorgoed op afstand werd gezet van de formatie, deden sommigen dat af als een flauwe formaliteit: die rol was toch puur symbolisch? Die sceptici doen er goed aan kennis te nemen van de „anderhalf uur paleisruzie” die wijlen Hans van Mierlo in 1994 had met koningin Beatrix, smakelijk beschreven in de biografie van Van Mierlo die gisteren verscheen en ook samengevat in de Volkskrant. Toen de formatie in een impasse belandde en Van Mierlo als D66-leider vasthield aan een kabinet zónder CDA, werd Beatrix woedend, schreef Van Mierlo na afloop in zijn aantekeningen. „Het vaderland wacht op u, mijnheer Van Mierlo. Houdt u het land onbestuurbaar? Als u niks doet, wordt u terzijde gezet”, zou Beatrix gezegd hebben. Van Mierlo hield voet bij stuk, het door hem gewenste paarse kabinet kwam er toch – en na 17 maart praat de koning niet mee. |
|
|
|
| GELD MOET (NIET) ROLLEN: Consequenties verbinden aan een parlementaire onderzoekscommissie: het was ook de inzet van het debat dat de Tweede Kamer gisteren hield over het onderzoek van vorig voorjaar naar buitenlandse inmenging in de Nederlandse moslimgemeenschap. Die probeerde inzicht te krijgen in geldstromen uit „onvrije landen” naar moskeeën in Nederland, maar concludeerde vooral dat dat inzicht amper te verkrijgen is. Een totaalverbod op buitenlandse donaties is bovendien ongrondwettelijk, liet het kabinet daarna weten. En dus zat het debat vol ergernis over de eigen onmacht, zag onze nieuwe Haagse redacteur Steven Derix. |
|
|
|
| GELD MOET (NIET) ROLLEN II: Schimmige geldstromen, iemand? PVV-leider Geert Wilders heeft een handje hulp gekregen bij het financieren van zijn rechtszaken over de ‘Minder marokkanen’-uitspraak die Wilders in 2014 deed, onthult Follow the Money. De gulle gever: Robert Shillman, een 74-jarige Amerikaanse zakenman en een goede bekende van Wilders. Diezelfde Shillman meldde in 2017 aan de Amerikaanse belastingdienst dat zijn stichting 175.000 euro had betaald aan een Nederlands advocatenkantoor om „een individu in zijn strijd voor de vrijheid van meningsuiting” te helpen. Alles wijst erop dat dat gaat om Wilders, maar die deed nooit aangifte van de donatie in het geschenkenregister van de Tweede Kamer – ook al zou dat wel moeten. |
|
|
|
| STOLPNIEUWS: De voorzitter van de commissie die de buitenlandse inmenging onderzocht, CDA’er Michel Rog, vertrok op het nippertje uit de Kamer. Hij wordt voor het restant van zijn termijn opgevolgd door de Brabantse oud-wethouder Gerard van den Anker. Ondertussen is de zetel van Theo Hiddema anderhalf maand na diens vertrek nog altijd leeg – waardoor de coalitie met 75 zetels ineens weer een kleine meerderheid heeft. In medialand worden lege plekken wél altijd opgevuld: bij BNR is Thomas van Groningen begonnen als politiek verslaggever. Zijn voorganger Laurens Boven gaat aan de slag bij De Vooravond. |
|
|
|
| Quote van de dag: | | „Rutte heeft er echt een kunst van gemaakt. Het is geen toeval dat zijn kabinetten zo stabiel zijn.” | | De Rutte-doctrine is geen incident, zegt hoogleraar Wim Voermans, maar een cruciaal deel van Ruttes bestuursstijl. |
|
|
|
|
|
