NRC

VERS VAN DE PERSCONFERENTIE: „Alarmerend”, zei premier Mark Rutte. „Gevaarlijk hoog”, vond Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) de besmettingscijfers. Het was een persconferentie vol sobere taal, met nauwelijks beeldspraak en met twee kabinetsleden die er steeds minder voor terugdeinzen met de vinger te wijzen. Eerder zei Rutte dat hij „geen dictator” wilde zijn en mensen niet de les wilde lezen. Gisteravond klonk hij anders. Hij zou het liefst een volledig vliegverbod instellen, en hield het bij gebrek daaraan bij een berisping aan alle vakantiegangers: „Dan ben je ontzettend asociaal bezig.” Veel nieuws was er niet: de lockdown gaat zoals verwacht drie weken langer door. Maar de angst voor een nieuwe opleving van het virus zit er goed in. De naleving gaat lang niet overal goed. En dus sprak het kabinet zich uit in ferme termen.

British mutant virus hurdles: Er zijn lichtpuntjes. Het gaat héél langzaam en héél voorzichtig, maar eindelijk lijken de cijfers te dalen, schrijft collega Wouter van Loon. Maar daartegenover staat de dreiging van de Britse mutatie van het virus, die elke verbetering bij een versoepeling van de lockdown direct dreigt af te straffen (lees hier hoe dat werkt): dat was precies wat er de voorbije weken in het Verenigd Koninkrijk en Ierland gebeurde. „We noemen het Covid, maar het lijkt weer zoveel besmettelijker, dat je bijna kan zeggen: naast Covid hebben we nu een nieuw probleem”, somberde Rutte. Hij is niet de enige pessimistische regeringsleider in Europa: na de Britten houden ook de Duitsers nu rekening met strenge maatregelen tot Pasen.

Klokkijken: Een avondklok wordt nog niet ingevoerd, zo lieten Rutte en De Jonge weten, maar het kabinet gaat het Outbreak Management Team (OMT) wel om een spoedavies vragen over de effectiviteit daarvan. Dat is opvallend: het OMT adviseerde eind september al het instellen van zo’n avondklok. Begin november klonk het zo: „Het OMT verwacht nog steeds een positief effect van een avondklok (...) en adviseert te onderzoeken of uitvoering hiervan mogelijk is.” En half december bereidde de NCTV al een hele juridische onderbouwing plus voorbereiding voor, waarin opnieuw een OMT-onderzoek was opgenomen. Steeds liet het kabinet de optie links liggen. Tot nu.

ER VALT NOG IETS TE KIEZEN: Wat betekent de dreiging van het virus voor de verkiezingen, half maart? „Daarvoor geldt dat wij er op dit moment vanuit gaan dat die kunnen doorgaan”, zei de premier gisteravond tijdens de persconferentie. Die vraag kwam niet uit het niets: OMT-lid Diederik Gommers had een dag eerder op de radio gezegd dat de verkiezingen „bij exponentiële groei” uitgesteld moesten worden. Haast is dan wel geboden: volgens hoogleraar staatsrecht Wim Voermans moet het kabinet wettelijk nog deze week een keuze maken als uitstel gewenst is.

Opkomst en ondergang: Gaan de verkiezingen gewoon door – met tal van aanpassingen – dan lijkt een neerwaarts effect op de opkomst onvermijdelijk. Gisteren publiceerde het ministerie van Binnenlandse Zaken een onderzoek dat werd verricht tijdens de herindelingsverkiezingen in november: daar was circa 10 procent van de bevolking vanwege de coronadreiging niet naar de stembus gegaan. Dat sluit aan bij een recente peiling van Maurice de Hond: daarin zei ook al 10 procent van de kiezers niet te gaan stemmen omwille van het virus.

MINISTERRAADSEL: „Het kabinet blijft aan – voor nu”, zo vat politiek verslaggever Mark Lievisse Adriaanse de stand van zaken samen na de ingelaste ministerraad van gisteravond. De meest merkbare verschuiving zag je gisteren bij de VVD. Fractievoorzitter Klaas Dijkhoff noemde aftreden eerder „een verkeerde reactie”. En minister Eric Wiebes (Economische Zaken, VVD) benadrukte gistermiddag nog eens dat een goede behandeling van de slachtoffers voorop moet staan. Maar de andere partijen zinspeelden duidelijk wél op een collectief aftreden, en Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) deed dat bij RTL Nieuws zelfs openlijk. En gisteravond leek ook premier (en VVD-lijsttrekker) Rutte al iets minder afwijzend te staan tegenover die gedachte. Vrijdag volgt een nieuw overleg.

Geheugenopfrisser: Treedt het kabinet af, zo zingt het rond op het Binnenhof, dan gaat ook het héle kabinet – en niet één of twee ministers. Maar wie valt wat te verwijten als we naar de individuen kijken? NRC-dossierkenner Philip de Witt Wijnen zette de bijdrage van alle hoofdrolspelers in het toeslagendebacle op een rij, van Asscher tot Van Ark, van Wiebes tot Rutte.

OMGEVEN DOOR TWIJFELS: De camera’s richtten zich gisteravond op de ministerraad in het ministerie van Algemene Zaken, maar één pand verder gebeurde ook van alles in de Eerste Kamer. Daar deed een gekwelde Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) een laatste poging haar Omgevingswet over de streep te krijgen. Over die gigantische wet – een enorme verbouwing van de ruimtelijke ordening – gaat het in Den Haag al jaren, maar aan de vooravond van de invoering duiken steeds meer financiële en technische tegenvallers op en groeit de weerstand. De pogingen van Ollongren om de wet tóch zo snel mogelijk door de senaat te loodsen zorgden al vaker voor botsingen met de Eerste Kamer, maar nu lijkt de climax nabij. Senatoren hebben laten weten haar invoeringsplannen vanavond te blokkeren, als ze die niet zelf terugtrekt. Ollongren weigert. Zo spannend is het niet vaak in de senaat.